Σόλωνας: Ο θεμελιωτής της δημοκρατίας

Μολονότι έχουν περάσει 2600 χρόνια, κανένας άλλος δεν συντάραξε τα θεμέλια της δημοκρατίας πιο πολύ από τον Σόλωνα. Οι αρχές που διέπουν τους νόμους του Σόλωνα, εντοπίζονται ακόμα και σήμερα σε όλα τα δημοκρατικά συντάγματα του κόσμου. Η αμερικανική δημοκρατία και κάθε δημοκρατία βρετανικού τύπου, είναι πνευματικά τέκνα του. Η δημοκρατία του Σόλωνα προσαρμοσμένη στη σημερινή εποχή, σημαίνει «φορολογία των πλουσίων για την παροχή δωρεάν παιδείας και υγειονομικής μέριμνας στους φτωχούς».

Την περίοδο του Σόλωνα (639 - 559 π.Χ.), η Αθήνα βίωνε τις συνέπειες μιας οικονομικής εξαθλίωσης των πολιτών της. Σαν γνήσιοι άρπαγες, οι Αριστοκράτες της πόλης, έχοντας υπό τον έλεγχό τους στρατό και δικαστήρια, είχαν μετατρέψει την πόλη σε προσωπικό τους «παράδεισο». Η υποδούλωση και η κατάσχεση της ακίνητης περιουσίας, ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των ασθενέστερων οικονομικά πολιτών. Με το κύμα της καταπίεσης και της δυσφορίας ολοένα να μεγαλώνει, η εξέγερση ήταν προ των πυλών. Το 594 π.Χ., σε μια πράξη προφανούς πολιτικής σοφίας, σπάνια παρουσιαζόμενη στην ανθρώπινη ιστορία, οι αντιμαχόμενες πλευρές, συμφώνησαν να αναθέσουν στον Σόλωνα την διακυβέρνηση της πόλης, ορίζοντάς τον διαιτητή στη διαμάχη τους.

Ο Σόλωνας, παρόλο που καταγόταν από μια εκ των πιο αριστοκρατικών οικογενειών της Αθήνας, λόγω λάθους χειρισμών του πατέρα του ο οποίος χρεοκόπησε τις επιχειρήσεις τους, είχε μετατραπεί σε έναν πλοιοκτήτη μικρής κλίμακας. Λόγω συγγένειας και τάξης, οι αριστοκράτες τον θεωρούσαν δικό τους άνθρωπο και πίστευαν ότι θα πάρει το μέρος τους. Αλλά και οι φτωχότεροι του είχαν εμπιστοσύνη, καθώς ήταν ένας απλός έμπορος ο οποίος δεν είχε συντρίψει ποτέ κανέναν από αυτούς. Όπως αφηγείται ο ίδιος ο Σόλωνας σε διασωθέντα έργα του Πλούταρχου, ενώ πριν τον αγαπούσαν όλοι, όταν ανακοίνωσε τη νομοθεσία του, όλοι τον μισούσαν, καθώς δεν έδωσε σε κανέναν ακριβώς ότι ζητούσε.

Οι νόμοι του Σόλωνα:
Αυτό που έκανε αρχικά ήταν να καταργήσει τα σκληρά μέτρα του Δράκοντα. Ύστερα, κατάργησε όλα τα χρέη, ελευθέρωσε όλους όσους είχαν υποδουλωθεί και επιπλέον επαναπάτρισε όσους είχαν πουληθεί ως δούλοι σε άλλες περιοχές. Για να αποφευχθούν μάλιστα μελλοντικά παρόμοια φαινόμενα, κατέστησε την υποδούλωση παράνομη. Μολονότι του ζήτησαν να δημεύσει τις περιουσίες των πλουσίων, ο Σόλωνας επέτρεψε στους Αριστοκράτες να διατηρήσουν τα πλούτη τους και να ασκούν τις ικανότητές τους, ώστε να αναπτυχθεί η οικονομία. Ωστόσο, άλλαξε ριζικά τα κριτήρια της φορολόγησής τους.

Ο Σόλωνας ήταν ο πρώτος που εισήγαγε την αναλογική φορολογία, με τους πολίτες να φορολογούνται πλέον βάση του εισοδήματός τους και όχι βάση της καταγωγής τους που γινόταν μέχρι τότε. Το φορολογικό σύστημα που επέβαλλε, αποτελούνταν από πολίτες χωρισμένους σε τέσσερις τάξεις:

1. Τους Θήτες, οι οποίοι είχαν μικρότερο εισόδημα από τις τέσσερις τάξεις. Σαν οικονομικά ασθενέστεροι, δεν φορολογούνταν καθόλου.
2. Τους Ζευγίτες, που είχαν εισόδημα μεταξύ 300 και 400 μοδίων σιτηρών. Πλήρωναν τη βασική φορολογία.
3. Τους Ιππείς, που είχαν εισόδημα μεταξύ 450 και 749 μοδίων. Πλήρωναν το διπλάσιο της βασικής φορολογίας
4. Τους Πεντακοσιομεδίμνους, οι οποίοι είχαν εισόδημα αντίστοιχο με 750 μοδίους και πάνω. Πλήρωναν 2,4 φορές πάνω από τη βασική φορολογία.

Σημαντικό βήμα προς την εγκαθίδρυση της δημοκρατικής οδού αποτέλεσε και το πάρσιμο της απονομής της δικαιοσύνης από τα χέρια των αριστοκρατών. Ενώ ο Σόλωνας διατήρησε τον Άριο Πάγο, ένα ανώτατο δικαστικό όργανο που αποτελούνταν μόνο από Αριστοκράτες, δημιούργησε επίσης δυο νέα θεσμικά όργανα: Την Εκκλησία του δήμου και την Ηλιαία. Η Εκκλησία του δήμου ήταν η συνέλευση των πολιτών και μπορούσαν να λάβουν μέρος όλοι. Στην ακμή της, η Αθήνα, είχε 25.000 μέλη που αποφάσιζαν για καθημερινά θέματα. Η Ηλιαία, ήταν ένα σώμα 6000 χιλιάδων δικαστών στο οποίο κάποιος είχε το δικαίωμα να εφεσιβάλλει τις αποφάσεις οποιοδήποτε κρατικού λειτουργού, ακόμα και του Αρείου Πάγου.

Οι συνεδριάσεις όλων των θεσμικών οργάνων ήταν πλέον υποχρεωμένες να πραγματοποιούνται δημόσια, έτσι ώστε οι πολίτες να μπορούν να παρακολουθούν και να ακούν τα πάντα. Με τον καιρό, την πραγματική εξουσία την ασκούσε η εκκλησία του δήμου, όπου κάθε πολίτης, πλούσιος ή φτωχός είχε δικαίωμα ψήφου. Και επειδή οι φτωχοί ήταν πάντα περισσότεροι, αναπόφευκτα κυριαρχούσαν.

Κατά τον Σόλωνα, μια πόλη για να κυβερνηθεί άριστα πρέπει «αυτοί που δεν αδικούνται να καταγγέλλουν και καταδιώκουν τους ενόχους, σαν να έχουν αδικήσει τους ίδιους». Όταν τον ρώτησαν αν έδωσε στους Αθηναίους τους καλύτερους νόμους, απάντησε αρνητικά, αλλά όπως τόνισε, έδωσε τους καλύτερους από αυτούς που μπορούν να δεχτούν. Υποστήριξε ότι «δεν πρέπει να θεσπίζονται νόμοι που δεν μπορούν να επιβληθούν», μια ρήση που αποτελεί την πεμπτουσία της σημερινής δημοκρατίας.

Φωτογραφία: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Truth,Justice,_Hope%2834646785120%29.jpg